Góðærið á Álftanesi 2009.

Það brá mörgum Álftnesingi í brún og þótti sérkennilegt þegar framkvæmdir hófust á miðsvæðinu sl. sumar. Er þetta veruleikinn, var spurt? Eru aðstæður hér svona góðar?
Árið 2008 var Álftanes rekið með 832 milljóna kr. halla og munaði þar mestu um áhrif gengis- og vaxtasveiflna, sem ekki var tekið með í reikninginn í fjárhagsáætlun ársins. Hrun fjármálakerfis Íslands var afleiðing skipulagðrar glæpastarfsemi bankaeigenda og nokkurra stórra fyrirtækja, sem eftirlitsstofnanir og alþingi stóðust ekki snúning.

Þegar ársreikningar bæjarsjóðs Álftaness 2006 til 2008 eru skoðaðir í samhengi með fjárhagsáætlunum áranna sést að ekkert samhengi var með fjárhagsáætlunum og rekstri bæjarfélagsins. Einhvern vegin var þetta litla battarí okkar rekið á skjön við allan veruleika í trausti þess að hér kæmu inn tekjur í meira mæli en eðlilegt gat talist. Þá var helst talað um auknar tekjur vegna fasteignagjalda bygginga verslana, menningarhúss og hótels.

Sé ársreikningur 2007 skoðaður gaumgæfilega, þá er ljóst að þá þegar var bæjarsjóður fjárvana og í raun og veru þegar gjaldþrota. Þá hefði verið eðlilegt að ætla að fjárhagsáætlun fyrir árið 2008 hefði verið varkár, nei svo var nú ekki, því miður. Því eyðslan var í áður óþekktum skala það árið og kom það eins og þruma úr heiðskýru lofti á skrifstofurnar á Bjarnastöðum í byrjun október 2008 að algert kerfishrun hefði orðið í landinu.

Þá varð ljóst að ekki var við neitt ráðið, hvað rekstur bæjarsjóðs varðaði. Bæjarstjórinn þáverandi dreif í að setja saman drög að samþykkt bæjarstjórnar, sem átti að vera „leiðarljós“ í framhaldinu. Skyndifundir voru haldnir og samþykkt samhljóða af bæjarfulltrúum að ganga þann veg sbr. samþykkt bæjarráðs 9. október 2008.

Þá hefði maður getið sér þess til við þessar aðstæður sem sköpuðust við hrunið að mannskapurinn myndi einhenda sér í „neyðar“ samvinnu í bæjarstjórninni. Nei það var nú öðru nær, blekið var vart þornað á „leiðarljósinu“ þegar ljóst var að öll samvinna og samstarf um fjármálin voru bara á einni hendi, þrátt fyrir yfirlýsingar um annað á fjölmörgum fundum með ýmsum.

Ég fyrir mína parta tók „leiðarljósið“ þó mjög alvarlega og hóf að undirbúa tillögur að lækkun rekstrarkostnaðar bæjarsjóðs í samvinnu við mína félaga í bæjarstjórninni. Tillögur okkar voru unnar af heilindum. Tillögurnar innihéldu margháttaðar aðgerðir til lækkunar rekstrarkostnaðar bæjarsjóðs og voru lagðar fram á fundi bæjarráðs 17. desember 2008. Í stuttu máli var einfaldlega ekkert gert með þessar tillögur, vegna þess að sögn þáverandi bæjarstjóra „þá voru hér engin óyfirstíganleg vandamál.“

Ég lagði mikið upp úr því að til þess að þessar tillögur yrðu trúverðugar og aðgerðir í kjölfarið, þá yrði að lækka þóknun bæjarfulltrúa verulega. Þessu tóku bæjarfulltrúar Á – lista þunglega, en þegar ég lagði til á fundi bæjarstjórnar að lækka þóknun um 25%, þá sáu þau sig knúin til þess að samþykkja þá tillögu með fulltrúum D – lista. Síðan var bara ekkert annað gert, alls ekkert!

Fjárhagsáætlun 2009 tók alls ekkert á þessum erfiðleikum, sem blöstu við og það sem verra var, það var ekkert farið eftir fjárhagsáætluninni við rekstur bæjarfélagsins.
Athyglisvert er að í rannsóknarskýrslu á fjárreiðum og rekstri Álftaness, sem unnin var fyrir eftirlitsnefnd með fjármálum sveitarfélaga, dags. 7. desember 2009, gætir undrunar á því að ekkert var unnið eftir fjárhagsáætlun ársins 2009. Reyndar kemur sú staðreynd mér ekkert á óvart, það er sammerkt með árunum 2006, 2007 og 2008.

Þessi ábending í rannsóknarskýrslunni segir meira en mörg orð um það sem blasir við Álftnesingum:

„Þrátt fyrir 832 m.kr. halla á rekstri sveitarfélagsins árið 2008 hefur sveitarfélagið ekki gripið til viðhlítandi rekstrarhagræðingaraðgerða til að koma rekstrinum í jafnvægi.“

Staðreyndin er því miður sú að bæjarsjóður var rekinn frá degi til dags meginhluta ársins 2009, svona líkt og skussi myndi reka lítið bílaverkstæði. Í lok mánaðar gæti maður haldið að bæjarstjórinn þáverandi hefði bara stokkið af stað „til þess að redda laununum.“ Það var stólað á að alltaf væri hægt að grípa til þess ráðs að fá hækkun á yfirdráttarheimild í bankanum eða taka lán í bankanum á grundvelli framkvæmda (sem var gert) og nota síðan lánið til rekstrar bæjarsjóðs, svo sem greiðslu launa.

Ofan í allt þetta bjó fyrrverandi bæjarstjóri til atburðarrás í byrjun sumars, sem var vissulega algerlega úr takti við veruleikann sem við blasti. Hér skyldi útbúið Góðæri, sem hvergi var samlíking við á landinu öllu. Gerðir voru samningar í skyndi við Búmenn og verktakafyrirtækið Ris. Skyldu þessir aðilar reisa hér mikil mannvirki á miðsvæðinu. Var grundvöllur samninganna sá, til að fá þessa aðila að verki, að útbúnir voru leigusamningar í stórum stíl þar sem bæjarsjóður var skuldbundinn fyrir leigu hluta mannvirkjanna fyrir langt í 1,5 milljarða til allt að 50 ára.

Þá byrjaði fjörið og hófust framkvæmdir af miklum krafti, þegar tekið hafði verið enn eitt lánið og nú til að fjármagna gatnagerð á miðsvæðinu vegna fyrirhugaðra framkvæmda Búmanna og Ris. Vesenið varð því miður að ekki fengu verktakarnir nema hluta framkvæmdalánsins, því það þurfti auðvitað að greiða starfsfólki Álftaness laun með hluta þess. Síðan þurfti Jöfnunarsjóður íslenskra sveitarfélaga að hlaupa í skarðið með enn eitt lánið, til þess að m.a. væri hægt að greiða verktökunum.

Í öllum æsingnum var ákveðið að reisa byggingarkrana við grunn framkvæmda Búmanna á miðsvæðinu. Hann hefur nú verið tekinn niður.

Mikilvægt er að Búmenn og Ris verði ekki fyrir fjárhagslegum skaða vegna þessa ævintýris. Nauðsynlegt er og mjög raunhæft að þessir aðilar fái með sér í verkefnið rekstraraðila með raunhæfar áætlanir um uppbyggingu á svæðinu.

„Góðærið“ sem var búið til í sumar, voru falsvonir einar og örvænting.

Nú ríður á að Álftnesingar nái að vinna sig hratt út úr fjárhagsvandanum, en það verður vissulega því miður ekki gert nema með greiðslum úr ríkissjóði.

Tryggja þarf að sérstakt álag á útsvar og fasteignagjöld vari ekki lengur en árið 2010.

Álftnesingar þurfa að sameinast um að:
„Verja sjálfstætt samfélag á Álftanesi við erfiðar aðstæður.“

Guðmundur